Hiện nay, các hợp chất β-glucan được sử dụng trong nuôi trồng thủy sản như là một chất kích thích miễn dịch đối với tôm cá nuôi. β-glucan có tác dụng tăng cường sức đề kháng, chống lại dịch bệnh gây ra bởi các nhóm vi khuẩn gây bệnh, thậm chí ngăn chặn tác động của virus đốm trắng (WSSV) trên tôm, giúp tôm tăng cường tỷ lệ sống khi tiếp xúc với khí độc NH3, NO2. Vậy β-glucan kích thích hệ miễn dịch theo cơ chế nào?


Không giống với cá, Tôm không có hệ miễn dịch đặc hiệu (specific immunity), quá trình miễn dịch chủ yếu dựa trên miễn dịch tự nhiên gồm: hàng rào vật lý (lớp vỏ kitin), miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào. Khi các tế bào lạ đi qua được lớp vỏ kitin thì chúng sẽ bị ngăn cản quyết liệt bởi hệ thống miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào. Nhưng khi gặp các điều kiện bất lợi thì hệ miễn dịch sẽ bị suy yếu, khả năng chống lại các mầm bệnh xâm nhập cũng suy giảm nhiều. 

Cơ chế kích thích miễn dịch của β-glucan

β-glucan đóng vai trò là một protein nhận biết đặc biệt PRPs. Khi phát hiện vi khuẩn hoặc vật lạ, β-glucan sẽ phát tín hiệu đến hệ thống bảo vệ, các tế bào máu sẽ di chuyển đến vị trí của chúng, thực hiện các cơ chế bảo vệ và loại bỏ tác nhân xâm nhiễm.

β-glucan kích thích quá trình thực bào, tạo thể bao bao bọc các vật thể lạ và đông máu, ngăn chặn sự tổn thương ở vỏ kitin và làm bất động các tác nhân xâm nhập. Trong quá trình thực bào, các gốc oxy nguyên tử (-O), hydroxyl (-OH) và hydrogen peroxide (H2O2) được xem là những chất oxy hóa mạnh tiêu diệt vi khuẩn (Fridovich, 1995; Muñoz et al., 2000).

Ngoài ra, β-glucan còn kích thích bạch cầu có hạt thực hiện quá trình tiêu giảm hạt (degranulation),  giải phóng ra các enzyme miễn dịch và kích hoạt hệ thống proPO từ dạng không hoạt động thành dạng hoạt động phenoloxidase (PO) giúp chuyển hóa các hợp chất phenol thành quinone và sản phẩm cuối cùng là melanin.

Melanin có đặc tính kháng khuẩn trực tiếp, melanin sẽ bao lấy vi khuẩn hoặc vật lạ và phóng thích ra lớp vỏ kitin, khi tôm lột vỏ thì sẽ đào thải hoàn toàn vật thể lạ ra khỏi cơ thể. Ngoài việc tạo ra các chất mang tính độc cho vi sinh vật lạ, bạch cầu hạt còn tiết ra các peptide kháng khuẩn AMPs như: crustin, ALF (antilipopolysaccharide factors), penaeidin, lectin, lysozyme…

Nhưng có một điều cần lưu ý là quá trình hoạt hóa hệ thống proPO cần có sự hiện diện của ion Ca2+. Nếu thiếu Ca2+ thì quá trình hoạt hóa không xảy ra ngay cả khi có các yếu tố kích thích.

Hình 2: Cơ chế kích thích miễn dịch của β-Glucan  được mô tả trong hình sau

Nghiên cứu ứng dụng β-glucan trong nuôi tôm

Năm 2011, Jie Chang và cộng sự đã tiến hành nghiên cứu trên tôm thẻ chân trắng về khả năng đáp ứng miễn dịch và tỉ lệ sống khi kết hợp cho ăn với β-glucan. Kết quả các nghiệm thức bổ sung β-glucan có khả năng đề kháng lại bệnh do vi khuẩn V. Alginolyticus gây ra, khi vi khuẩn V. Alginolyticus xâm nhập vào cơ thể tôm, β-glucan sẽ kích thích hệ miễn dịch thực hiện cơ chế bảo vệ, tế bào bạch cầu sẽ được sử dụng để thực hiện các quá trình melanin hóa, thực bào. Sau khi loại bỏ được vi khuẩn, tế bào máu sẽ trở về trạng thái ban đầu.

Nghiên cứu của Nan Bai et al., (2014) cho thấy bổ sung  β-glucan 0,1%  có khả năng đề kháng lại bệnh do đốm trắng WSSV gây ra.

Năm 2012, Zhao và ctv tiến hành nghiên cứu và cho thấy bổ sung β-glucan có khả năng chống stress N02. Với liều lượng bổ sung 1000 mg/kg β-glucan sau 84 ngày nuôi cho tỷ lệ sống cao nhất 79.9 % trong điều kiện tiếp xúc với N02 nồng độ cao (20 mg/l)

Nghiên cứu của nhà khoa học Thái Lan  Umaporn Wongsasak  et al., (2015) cho thấy bổ sung β-glucan giúp tôm thẻ chân trắng tăng cường hệ miễn dịch và chống lại stress NH3 trong ao nuôi tôm.

Nghiên cứu của Phạm Duy Hải và ctv tại viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II cho thấy β-glucan có khả năng kích thích tăng trưởng và tăng hiệu quả sử dụng thức ăn trên tôm thẻ chân trắng với nồng độ 1000 ppm.

Đánh giá được vai trò và tầm quan trọng của β-glucan trong nuôi trồng thủy sản, công ty Ngọc Việt phối hợp với đối tác Thái Lan cho ra đời dòng sản phẩm BETA GLUCAN với sự kết hợp giữa Betaglucan và Ca2+ là điều kiện đủ cần thiết để quá trình hoạt hóa hệ thống proPO xảy ra và tiếp theo là thực bào, dung giải vi khuẩn gây bệnh.


Thành phần

Beta-glucan: min 8.000 mg/kg.

Calcium (Ca 2+): min 20.000 mg/kg

Bản chất và công dụng

- Beta-Glucan có hoạt tính sinh học mạnh trong việc kích thích hệ miễn dịch tự nhiên, chống lại dịch bệnh gây ra bởi các nhóm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng

- Tăng khả năng hấp thu, kích thích tăng trưởng, giảm hệ số FCR

-  Giúp tái tạo tế bào gan, giải độc gan, giúp gan tôm nâu đen, đều màu

- Giảm stress do thời tiết bất lợi, sốc môi trường

Hướng dẫn sử dụng

- Tăng sức đề kháng cho tôm: cho ăn 3 - 5g/kg thức ăn, cho ăn 2 lần trong ngày

- Phòng ngừa các bệnh nguy hiểm như: đốm trắng, đầu vàng, đỏ thân, gan tụy, chết sớm: 5-7g/kg thức ăn giúp gan đẹp, ruột to, bóng vỏ

     - Thời tiết thay đổi, tôm búng yếu, gan ruột xấu: tạt trực tiếp xuống ao 500g cho 1.500m3 nước

Hy vọng với bài viết trên từ công Ty Ngọc Việt, bà con sẻ nắm rõ hơn về vai trò và tầm quan trọng của β-glucan trong nuôi tôm, cá. β-glucan giúp kích thích hệ thống miễn dịch của tôm, cá ngăn chặn các tác nhân gây hại như Vibro, và một số vi khuẩn khác cải thiện tăng trưởng, tăng cường tỷ lệ sống cũng như khả năng chống chịu trước các điều kiện bất lợi của môi trường đặc biệt là khí độc NH3 và NO2.

Như Huỳnh.